(Verscheen eerder als column in Plus Magazine).
In de zeventiger jaren van de vorige eeuw was er een kantonrechter te Amsterdam, die er een gewoonte van maakte om op de fiets kruispunten af te rijden, waar zich aanrijdingen hadden voorgedaan. Zo wist hij precies hoe het er daar uitzag, als die zaken zich bij hem op de zitting aandienden. Zo precies, dat hij het beter wist dan de meeste getuigen, die hij dan ook herhaaldelijk moest corrigeren. Dat was natuurlijk erg praktisch en kwam de waarheidsvinding zeer ten goede. Maar strikt juridisch ging hij buiten zijn boekje. De koninklijke weg, die hij behoorde te bewandelen, was een zogenaamde gerechtelijke schouw. Dan begeeft de rechter zich, in aanwezigheid van de procespartijen, naar de plek des onheils, waarvan proces-verbaal wordt opgemaakt. Nogal omslachtig, inderdaad. Vooral als de rechter die plek al kent. De praktijk is minder knellend. Als de rechter de advocaten voorhoudt, dat hij al is wezen kijken en wat hij daar heeft gezien, dan houden de advocaten het meestal wel voor gezien. Blij als ze zijn, dat ze er zelf niet heen hoeven! Maar het was noch is de bedoeling, dat de rechter zwijgt over zijn omzwervingen en partijen daarmee pas in zijn vonnis overvalt. Dat is een rechterlijke doodzonde!
Met de komst van internet ligt een en ander iets genuanceerder. Via Google Streetview kun je zowat elke kruispunt en elke dwarsstraat op je computer bekijken. Die informatie is gewoon algemeen beschikbaar. En nu doet zich juridisch iets bijzonders voor. De rechter mag in zijn vonnis te allen tijde gebruik maken van zogenaamde ‘feiten van algemene bekendheid’, ook al is daarover tijdens de terechtzitting niet gesproken. De wetgever ging hierbij eigenlijk uit van notoire feiten, zoals dat Parijs de hoofdstad van Frankrijk is, of dat de afstand tussen Utrecht en Den Haag ongeveer 62 kilometer bedraagt. De vraag is nu, of informatie, verkregen via Google Streetview, ook is aan te merken als zo’n notoir feit?
Medio vorig jaar moest onze hoogste rechter zich daarover buigen. Het ging om een inbraak bij een bloemenkiosk. Die was gezien door een getuige, die aan de overkant woonde. Zoals vaker met getuigen, werd zijn betrouwbaarheid ter terechtzitting ter discussie gesteld. Kon deze getuige de inbraak vanuit zijn huis wel zo goed gezien hebben, als hij nu stellig verklaarde? De rechter in hoger beroep vond van wel, waarbij hij in zijn vonnis wees op de situatie ter plaatse, zoals duidelijk te zien op Google Streetview. Vanuit het huis van de getuige had men een rechtstreeks en onbelemmerd zicht op het toegangshek en de nooduitgang van de kiosk, die voor de inbraak waren gebruikt. Dat had de rechter allemaal op zijn eigen computer gezien! De advocaat van de verdachte vond dit niet kunnen, waarna de zaak tenslotte bij de Hogere Raad terecht kwam.
Die zag niets verkeerd in de hele gang van zaken. Integendeel, ‘het hof heeft kunnen aannemen dat het voor eenieder van de rechtstreeks bij het geding betrokkenen zonder meer duidelijk was dat het hier gaat om een algemeen bekend gegeven met betrekking tot de plaatselijke gesteldheid op of aan de openbare weg dat (ook) uit de algemeen toegankelijke bron “Google Maps” zonder noemenswaardige moeite of specialistische kennis te achterhalen valt…’ Kortom, een feit van algemene bekendheid, dat ook de advocaat van de verdachte makkelijk had kunnen achterhalen. Een duidelijke beslissing.
Overigens bleef ik na lezing van dit arrest wel achter met de volgende vraag. Wist de advocaat van de verdachte echt niet, dat de getuige de inbraak vanuit zijn woning heel goed kon zien? Zo nee, waarom ging hij dan niet voor de terechtzitting zelf even kijken?
Zoals die kantonrechter aan het begin van dit verhaal deed?
