Klikken, lekken, openbaar maken of….. verraad.

by Mr Frank Visser | april 3, 2016 | 0 Comments
Klikken, lekken, openbaar maken of….. verraad.

Klikken.

 

Klikken (lekken) heeft een nare bijklank. Een klikker beschaamt immers meestal het in hem gestelde vertrouwen, door geheimen openbaar te maken. De directeur van een vervoersbedrijf, die bedrijfseconomisch gevoelige informatie naar de concurrent doorspeelt, is zelfs strafbaar. De ene klikspaan is echter de andere niet. De verklikker van internationale spionage praktijken, mag bijvoorbeeld rekenen op veel bijval. Klokkenluiders klikken ook heel wat af. Dat vinden we dan weer goed. Je kunt dus niet zeggen, dat klikken altijd slecht wordt gevonden.

 

Wat is dan goed en wat is slecht? Belangrijk is het motief. De rechtvaardige klikker kaart een maatschappelijke misstand aan. Bijvoorbeeld gesjoemel met overheidsgelden. Maar dat levert tegelijk een probleem op. Want wat is een maatschappelijke misstand? Dat kan nogal subjectief bepaald zijn. Zo vindt de één schending van de privacy zeer laakbaar, terwijl de ander dat wel door de vingers wil zien, om terroristen op te sporen. Bovendien heeft klikken soms maatschappelijk ongewenste gevolgen. Het bekendmaken van een lijst met spionnen, schaadt bijvoorbeeld de persoonlijke veiligheid van betrokkenen en berokkent de veiligheidsdienst aanzienlijke operationele schade. Daarbij komt nog, dat de verklikker van maatschappelijke misstanden daarbij soms ook een ander, minder nobel motief heeft. Zoals wraak.

 

Wat het zo moeilijk maakt, is de kwestie van het geschonden vertrouwen. Ook de klikker die daarvoor een goede reden had, pleegt immers verraad. Een advocaat, die een boekje opendoet over zijn cliënt, verraadt deze, ook al is de cliënt een crimineel. Een secretaresse, die de belastingdienst tipt over de Zwitserse bankrekening van haar baas, blijkt een onbetrouwbaar sujet.

 

Klikkende politici zijn verhaal apart. Het ideale beeld van de volksvertegenwoordiger, die het bestuur moet controleren, verdraagt zich natuurlijk niet met het bewaren van geheimen. Het onthullen daarvan is een belangrijk onderdeel van die controletaak. Tegelijkertijd leert de partijpolitieke praktijk, dat het onthullen van geheimen van de politieke tegenstander prioriteit heeft. Tenslotte kan een politicus niet goed functioneren, zonder informele, soms zeer gevoelige, informatie-uitwisseling.

 

Maar waar ligt de grens? Ook een politiek actieve ambtenaar wordt verondersteld zijn politieke bazen loyaal te dienen. Dus moet er wel heel wat aan de hand zijn, wil hij dat vertrouwen mogen beschamen. Politiek engagement is in elk geval geen excuus. De ambtenaar die lekt, om een minister te doen struikelen, is een abjecte figuur. Maar in een situatie als de Nederlandse, waar (top)ambtenaren politiek actief mogen zijn, kan de verleiding natuurlijk wel erg groot worden.

 

Een wettelijke geheimhoudingsplicht kan de zaken voor politici op scherp stellen. Lekken over een burgemeestersbenoeming dient op het eerste gezicht natuurlijk geen enkel maatschappelijk doel. Maar politiek kan dat wel zeer effectief blijken, zo lang het niet uitkomt. Strafbaar is het wel. Maar ook hier weer, in de praktijk pas als het uitkomt. Een enkele regionale politicus wordt daarvoor wel eens gepakt. Maar lekkende topambtenaren en landelijke politici worden zelden of nooit in de kraag gevat. Daarvoor zijn ze te slim, of er wordt geen serieus onderzoek ingesteld (Commissie Stiekem). En als je dan toch in de smiezen loopt, zoals na het lekken van de begroting voor Prinsjesdag, dan blijft het bij een berisping en hoongelach achter de coulissen.

 

Een belangrijke, zo niet de belangrijkste maatstaf waarop je klikkers op hun integriteit kunt beoordelen, is hun transparantie. Een klikker die met naam en toenaam op de bühne klimt, toont dat hij geen vals spel speelt, dat hij voor de goede zaak strijdt. Stiekeme klikkers daarentegen, hebben heel wat uit te leggen. Het enkele argument, dat men vreest voor represailles, vind ik onvoldoende. Het moet gaan om een objectief gerechtvaardigde vrees. Anoniem klikken geeft meestal blijk van het besef, dat betrokkene het daglicht schuwt.

 

Klikken, lekken,  openbaar maken en aan de kaak stellen. Soms moet het, maar vaker is het gewoon verraad.